Przeworsk i okolice
Muzeum w Przeworsku Zespół pałacowo-parkowy lubomirskich
Założenie składa się z kompleksu budynków położonych w 12 hektarowym parku: pałacu, dwóch oficyn, kordegardy i reprezentacyjnej bramy, oranżerii, domu ogrodnika, stajni zaprzęgowych i powozowni z domem koniuszego. W budynkach należących do zespołu obecnie mieści się Muzeum – Zespół Pałacowo-Parkowy z ekspozycjami wnętrz pałacowych, historii miasta i regionu, historii pożarnictwa i dworskich pojazdów zaprzęgowych oraz salą wystaw czasowych w dawnej kuchni dworskiej.
Zespół dworski, którego początki datowane są na I połowę XVII w., nabyła od swoich córek w końcu XVIII w. księżna marszałkowa Izabela Lubomirska z Łańcuta, aby następnie przekazać je wychowankowi i ulubieńcowi Henrykowi Lubomirskiemu. Na zlecenie księżnej rozbudowano istniejący tu późnorenesansowy dwór obronny, nadając mu kształt niewielkiego pałacyku o cechach angielskiego klasycyzmu. Przy przebudowie pracowali zatrudnieni przez Lubomirską w Łańcucie wiodący architekci epoki – Jan Griesmayer i Christian Piotr Aigner oraz sztukator Fryderyk Bauman. Pałac, którego budowę zakończono ok. 1807 r., w połowie XIX w. został rozbudowany według projektów Feliksa Księżarskiego i zyskał obecny kształt architektoniczny. Na początku i ok. połowy wieku XIX wybudowano także większość budowli należących do zespołu oraz przebudowano XVII-wieczną austerię należącą do majątku dworskiego, usytuowaną na wprost zabudowań pałacowych, obecnie tyłem do drogi E-4.
Z początku XIX w. pochodzi kompozycja parku, powstałego w dobie romantyzmu, w wyniku przekształcenia wcześniejszego ogrodu włoskiego. Na jego terenie znajdują się drzewa egzotyczne, jak np. platany i tulipanowce, oraz drzewa uznane za pomniki przyrody: dęby, lipy, jesiony, sosna amerykańska, wiązy i tworzące unikalną aleję graby.
Do 1944 r. pałac był siedzibą rodową książąt Lubomirskich z linii Ordynackiej na Przeworsku. Jego właściciele skupili w nim bezcenne dzieła sztuki, bogatą bibliotekę oraz kolekcje m. in. numizmatów, popiersi i waz antycznych, pamiątek narodowych. W czasie II wojny światowej i w pierwszych latach po wojnie zbiory zostały rozproszone. Największa ich część trafiła do Muzeum-Zamku w Łańcucie. Obecnie w zbiorach muzealnych pozostaje tylko część dawnego wyposażenia pałacu.
